Хурдны хайрцаг

         Автомашин хөдөлгөөнд оролцохдоо тухайн замын гадаргууь ачаалаль хурд зэргээс хамаарч маш өргөн хүрээнд өөрчлөгддөгөөс хөтлөх дугуй нь тойргийн хүч тухайн хэмжээнд өөрчлөгдөж байх ёстойв эндээс хөдөлгүүрийн түлшний зарцуулалт хамгийн бага байдаг хэмнэлттэй горимыг хангахь эсэргүүцлийг давах зэрэг зохистой харьцааг бий болгох зорилгоор хурдны хайрцагыг хэрэглэдэг.  

 Хойноо хөтлөх тэнхлэгтэй
        Rear wheel drive


















Урдаа хөтлөх тэнхлэгтэй
         Front wheel drive

  








Бүх дугуй хөтөлдөг
    All wheel drive

Дээрх зургаас харвал хурдны хайрцагийг дотор нь:

1.    Механик хурдны хайрцагтай

2.    Шингэнт механик хурдны хайрцагтай /Автомат/

3.    Туслах хурдны хайрцаг

Механик хурдны хайрцагт шаталсан араан дамжуулгыг ашигладаг бол шингэнт механик хурдны хайрцагт ажлын бие нь шингэн бөгөөд хөдөлгөнтэй бүхий араанууд механик хэсэгтэй хавсран ажилладаг.

Механик хурдны хайрцаг

Ìåõàíèê õóðäíû õàéðöàã íü 3-5 øàòàëñàí áàéõ áàéäàã áºãººä ýíý øàòëàëûí òîî îëîí áàéõ òóñàì õºäºë㺺íèé ¿åä òîõèðñîí ãîðèìûã ñîíãîõîä  ñàéí áàéäàã õýäèé ÷ îâîð õýìæýý íü èõýñäýã.

Õóðäíû õàéðöàã íü äàâøèõ õºäºë㺺íèé ¿åä õýðýãëýãäýõýýñ ãàäíà óõðàõ õºäºë㺺íèé ¿åä õýðýãëýãäýíý. Ò¿¿í äýõ àðààí äàìæóóëãóóä íü ìóøãèõ ìîìåíòóóäûã ºñãºõ, ò¿¿íèéã ºñãºõèéí õèðýýð ýðãýëòèéí ºíöºã õóðä болон ýðãýëòèéí òîî íü áóóðна.

Õóðäíû õàéðöãèéã äàìæóóëãûí òîîãîîð íü øàòàëñàí, øàòàëààã¿é íèéëìýë /øèíãýíò ìåõàíèêèéí/ ãýæ àíãèëíà. Øàòàëñàí õóðäíû õàéðöàã íü ýíãèéí áóþó ¿ë õºäëºõ òýíõëýã á¿õèé ãîëóóäòàé ãàðèã á¿õèé ýðãýëäýõ òýíõëýãòýé ãîëóóä áàéíà. Øàòëààã¿é äàìæóóëãà á¿õèé õóðäíû õàéðöàã íü õºäºëã¿¿ðèéí òàõèð ãîëûí ýðãýëò áà çàìûí ýñýðã¿¿öëýýñ õàìààðàí äàìæóóëàõ òîî íü ààæìàà𠺺ð÷ëºãääºã. 

Хурдны хайрцагийн бүтэц 

  

1Механик хурдны хайрцагийн удирдлага

    Механик хурдны хайрцагын хувьд арааг сонгох, удирдлагнын хөшүүрэг нь хоёр төрөл байна. Жолоочоос ирж байгаа хүчний чиглэлээр хос тросс шилжихдээ /алсын дамжууллагатай үед удирдлагын хөшүүрэгтэй/ хөшүүргээр дамжин мөлхөө голыг хөдөлгөөнд оруулна. мөлхөө голд сэрээ байрлах бөгөөд энэ нь синхронизатортой холбогдоно. Улмаар синхролнизаторыг нааш цааш түлхэх маягаар арааг хооронд нь харьцуулж эргэлтэнд оруулна. 

Ажиллах зарчим     Ñèíõðîíèçàòîð           Хурдны хайрцаг нь аль ч арааг залгах салгах явдал нь түүний эдэлгээнд ихээхэн ач холбогдолтой. Үүнд тавигдах шаардлага нь араануудыг дуу шуугиангүй ямар нэгэн цохилтгүйгээр залгах салгах явдал юм. Арааг сэлгүүлж залгах хамгийн зохистой нөхцөл нь залгагдаж байгаа араануудын шугаман хурд адил байх естой. Гэвч ингэж залга нь хэцүү бөгөөд залгах болон салгах үед цохио, дуу чимээ, арааны шүдний ирмэг ихээр элэгддэг. Иймд араанудыг хооронд нь залгахын тулд шугаман хурдыг тэнцүүлж улмаар дуу шуугиангүй залгах нөхцөлийг хангах төхөөрөмжийг тавьж өгсөн нь Синхрнизатор юм. Энэ нь эргэлийн үед горивон гол дээр сууж синхронизаторыг аль нэг араан дамжууллагыг сул араатай холбогдож сул араа ньь голтойгоо нэг цул мэт ажиллах боломжийг олгодог. Синхронизаторын бүтэц   Автомат хурдны хайрцаг Автомат хурдны хайрцагны бүтэц   Автомашиныг байрнаас нь хөдөлгөх, хурдасгах болон өгсүүр замаар явах зэрэгт гидротрансформаторын өсгөсөн мушгих момент хангалтгүй байдаг тул дагуул араат механизмыг байрлуулж автомат хурдны хайрцгийг нэг ухрах, 3 урагш явах дамжуулгатай болгосон. Дагуул араат хосын тоог нэмснээр хурдны хайрцгийн дамжуулгын тоог 6 хүртэл өсгөж болно. Дагуул араат механизмтай хурдны хайрцгийн  дамжуулгыг сэлгэн залгахдаа хөдөлгүүрийн болон хурдны хайрцгийн эргэлтийг салгах шаардлагагүй. Дагуул араат механизм нь наран араа/гадаад харьцалттай/, цагариг араа/дотоод харьцалттай/, хөтлүүрээр холбогдсон дагуул араануудаас бүрдэнэ. Гурван дамжуулгатай хурдны хайрцагт 1 наран араат дагуул араат хос механизмыг ашигладаг.  Шингэний удирдлагатай олон дисктэй үрэлтэт холбоос, тормоз, туузан тормозны тусламжтай дагуул араат механизмыг удирдаж дамжуулалгын тоог өөрчилж болдог. Наран араа хөдөлгөөнгүй үед Наран ба цагариг араа хөдөлж байх үед Хөтлүүр хөдөлгөөнгүй үед 1-р дамжуулга. Үрэлтэт холбоос залгагдсанаар хөдөлгүүр дагуул араат хос механизмын эхний цагариг арааг эргүүлнэ. Эхний цагариг араанаас наран араанд эргэлт эсрэг чиглэлтэй болно. Хоёр дахь  механизмын хөтлүүрийг /цагаан саарал/ тормозлосон тохиолдолд наран араа хоёр дахь цагариг арааг эсрэг чиглэлийн дагуу эргүүлнэ. Эцэст нь хөтлөгдөх гол хөдөлгүүрийн эргэлтийн чиг ижил болно 2-р дамжуулга. Үрэлтэт холбоос залгагдсанаар хөдөлгүүрийн эргэлт эхний цагариг араанд дамжина. Наран арааг тормозлосоны дараа эхний цагариг арааны эргэлт хөтлүүрт дамжина. Энэ үед цагариг араа хөтлүүр хөтлөгдөх гол бүгд нэг чигт эргэнэ. Хоёр дахь цагариг араа болон хөтлүүр сул эргэнэ. Шулуун дамжуулга. Үрэлтэт холбоос залгагдсанаар хөдөлгүүрийн эргэлт эхний цагариг араанд дамжина. Механизмын гадна байрлах үрэлтэт тормоз нь наран болон цагариг арааг хооронд нь түгжиж өгсөнөөр наран араа нь хөтлүүрийн хамт хөтлөх голтой ижил хурдаар эргэнэ.  Энэ үед дамжуулгын тоо 1:1 байна. Ухрах дамжуулга. Үрэлтэт холбоос салснаар эхний цагариг араа, хөтлүүр зэрэг нь сул эргэнэ. Үрэлтэт тормоз нь хөтлөх гол наран араа хоёрыг холбож, мөн туузан тормоз нь 2 дахь хөтлүүрийг тормозлосноор наран араанаас хоёр дахь цагариг араанд эргэлт дамжихдаа эсрэг чиглэлтэй болж улмаар автомашин ухрана.  Хурдны хайрцагны дамжуулгыг сэлгэн залгах Автомат хурдны хайрцагны шингэний хуваарилагч нь хурдны хайрцагны доод хэсэгт байрлаж дамжуулгыг сэлгэн залгах үүрэг гүйцэтгэнэ. Энэ нь төрөл бүрийн хаалт клапан пүрш шингэн гүйх шугам бүхий гэр зэргээс бүрдэж шингэний даралтыг өөрчилж ихэсгэх багасгах хуваарилах ажиллагааг гүйцэтгэнэ. Эдгээр тосны даралтууд нь гүйцэтгэх механизм, төрөл бүрийн поршень зэгийг аижлллагаанд оруулж, улмаар дагуул араат механизмыг удирдах үрэлтэт холбоос, тоормоз, тууз зэргийг залгах салгах боломжуудыг бүрдүүлнэ.  Хурдны хайрцагийн хөтлөх нэгдүгээр гол дээр суусан насос нь тосны тэвшнээс тосыг сороод даралттай шахаж гидротрансформатор хөргөлтийн радиатор зэрэгт шингэнийг дамжуулж өгнө.Уг тоснууд нь эргэж тэвшинд юүлэгдэхдээ хурдны хайрцагийн хөдөлгөөнтэй эд ангиудыг тослоно. Өндөр даралтаар шахагдсан тос нь хуваарилагчаар дамжин араат дамжуулгуудыг шилжүүлэн залгана.